Dutch History

De bijbel is een fascinerend boek, dat talloze mensen ook nu nog inspireert. Marius van Leeuwen leidt u met zijn college op boeiende wijze rond door dit soms vreemde en verwarrende boek. Zo bestaat de bijbel niet uit één, maar uit een hele reeks boeken. We vinden er vele genres, waaronder historische verhalen, legenden, profetische visioenen, spreuken en wetsteksten.

De rijke geschiedenis van het Huis Oranje-Nassau wordt door Woelderink op zeer deskundige wijze verteld in dit twee uur durende college. Woelderink laat de geschiedkundige feiten tot de verbeelding spreken en neemt de betrokken personages, paleizen en de politiek van toen onder de loep. Mede puttend uit brieven, gedichten en archiefstukken, houdt hij een helder en gedegen betoog over de Oranjes in de afgelopen 600 jaar.

Rusland zit vast in een archaïsche machtsstructuur. De politiek in het Kremlin heeft heimwee naar de oude machtspositie uit de tijd van het communistische regime. Poetin lijkt te worden gedreven door wroeging en wraak. Dat werd pijnlijk duidelijk door de inlijving van de Krim en de hybride oorlog in Oost-Oekraïne. Wat drijft Poetin? Hoe ziet zijn “Russische wereld” eruit en wat betekent zijn politiek voor de toekomst van Rusland en van landen in zijn invloedssfeer, zoals Oekraïne? Zijn wij getuige van de fantoompijn van een uiteengevallen imperium of van een opmars naar een nieuwe hegemonie?

Een meeslepend verhaal over negen vrouwelijke verzetsstrijders die tijdens een dodenmars ontsnappen aan de nazi's. De negen is het waargebeurde verhaal van negen vrouwelijke verzetsstrijders, die zich in verschillende regio's van Frankrijk aansluiten bij het verzet; sommigen van hen zijn dan nog maar vijftien jaar oud. De jonge vrouwen smokkelen wapens door Europa, herbergen parachutisten en zorgen voor onderduikadressen voor Joodse kinderen. Na hun arrestatie door de Franse politie worden ze gedeporteerd naar een werkkamp in Leipzig, waar ze een hechte vriendengroep vormen.

Een blik in het brein van Poetin en andere potentaten. Vladimir Poetin houdt van geschiedenis. Zijn vurige redevoeringen zitten er vol mee. Velen verklaren hem voor gek, maar in vaardige handen is het verleden een wapen zonder weerga. Xi Jinping, Recep Tayyip Erdogan en andere ambitieuze leiders weten dat ook en maken er sluw gebruik van. Dat gebeurt wereldwijd. Ook in het Westen. In De macht van het verleden legt Ivo van de Wijdeven haarfijn uit hoe politici en potentaten de geschiedenis gebruiken. Daarmee geeft hij tevens inzage in de diepere drijfveren van machthebbers. Hun visie op het verleden stuurt hun handelen in het heden. De macht van het verleden werkt twee kanten op. Hoogste tijd om die macht onder de loep te nemen.

In haar hoorcollege over 120 jaar stijlen en substijlen in jazz en in de geïmproviseerde muziek geeft Vera Vingerhoeds inzicht in de muzikale ontwikkelingen in jazz. Wat is jazz? Hoe ontwikkelen zich nieuwe vormen van jazz? Welke muzikale ingrediënten zijn kenmerkend voor een stijl? Hoe wordt er geïmproviseerd? Van worksongs en blues via swing, bebop en free jazz naar postbop, fusion, wereldjazz en de urban jazz van vandaag: meer dan 20 jazzstijlen komen aan bod met gebruikmaking van veel luisterfragmenten.

In de westerse kunst- en cultuurgeschiedenis beslaat de Renaissance bovenal de periode tussen 1400 en 1600. De confrontatie met de denkbeelden uit de antieke wereld bracht een wedergeboorte van de kunsten teweeg en was een breekpunt met wat men lang beschouwde als de ‘donkere middeleeuwen’. Tegenwoordig zien we de voortekenen van een renaissance al vanaf de late 12e eeuw opdoemen, met de herontdekking van de klassieke oudheid en de opkomst van het humanisme.

Een vlaag van natte hond wurmt zich door dikke blauwe wierookwolken in de Onze-Lieve-Vrouwekerk. De penetrante geur van lijken in ontbinding vermengt zich met de parfumwalm van opgetutte kooplui. Aan een van de tientallen zijaltaren rinkelt voor de honderdste keer een bel. Orgelspel en klokkengelui overstemmen de kreet van een marktkramer bij het portaal. In het schemerduister, langs monumentale schilderijen en fluwelen gordijnen, turen heiligen naar de wirwar van kerkgangers.

De jaren van de Nederlandse Opstand (1566-1648) waren één van de belangrijkste periode in de Nederlandse Geschiedenis. Zonder die opstand zou de staat Nederland er immers nooit gekomen zijn. De Opstand en de tachtig oorlogsjaren die er op volgden laten zich lezen als een spannend verhaal: met echte helden en schurken, vol onbedoelde wendingen en met onverwachte uitkomsten. Ook na bijna 450 jaar geschiedschrijving blijven er belangrijke vragen. Waarom was de uitkomst zo onverwacht? Waarom vielen de Nederlanden uit elkaar? En waarom duurde het conflict zo lang?

In dit hoorcollege wordt de geschiedenis van migratie verteld aan de hand van verschillende invalshoeken, beginnend met een globaal panorama en eindigend met Nederland. Leo Lucassen geeft daarmee een helder historisch overzicht van migratie in de loop der eeuwen, met aandacht voor specifieke thema’s als globalisering, organisationele migratie, arbeidsmigratie, massamigratie en natuurlijk het huidige debat over immigratie en integratie. Op basis van goed gefundeerde kennis ontmaskert Lucassen vele vooroordelen en foutieve claims.

In zijn hoorcollege reconstrueert Etienne Vermeersch het leven van Jezus van Nazareth volgens een historisch-kritische methode. Deze bestaat uit een kritische analyse van de beschikbare bronnen en hun culturele en historische context om zo te beargumenteren wat historisch is en wat niet. Algemeen wordt aangenomen dat Jezus van Nazareth een Joodse profeet was die leefde van ca. 5 v.C. tot ca. 30 n.C. Vanaf ongeveer 28 n.C. trad hij in Galilea en Judea naar buiten als profeet. Op bevel van de Romeinse prefect Pontius Pilatus werd hij in 30 (of 33) n.C. door Romeinse soldaten gekruisigd. Echter, er bestaan geen strikt historische bronnen over Jezus.

Kan een stad in je DNA zitten, ook al heeft je wieg er niet gestaan? In Moederstad gaat Philip Dröge in het moderne Jakarta op zoek naar sporen van het oude Batavia. Meer dan drie eeuwen lang woonden zijn voorouders in de stad, zo heeft hij ooit van zijn Indische grootvader gehoord. Wie waren ze? In wat voor stad leefden ze? Hoe is Aziatisch DNA in zijn genoom terechtgekomen? Aan de hand van zijn eigen familiegeschiedenis laat Dröge haarfijn zien hoe dit epicentrum van de kolonie functioneerde.

"Soldaat van Oranje" is een van de beroemdste boeken over de Tweede Wereldoorlog. Erik Hazelhoff Roelfzema (1917-2007) beschrijft hierin zijn persoonlijke belevenissen tijdens de bezetting en ten tijde van de bevrijding. "De Soldaat van Oranje" vertelt hoe hij als jongeman in 1941 de oversteek naar Engeland waagt, in Londen in allerlei intriges verwikkeld raakt, kennismaakt met de geheime diensten, nachtelijke landingen uitvoert in Scheveningen en als RAF-piloot meedoet aan een luchtaanval op Berlijn.

Bestaat er zoiets als een Europese identiteit? Deelt een Oostenrijker iets met een Belg dat ze niet met een Cubaan of een Canadees gemeen hebben? Europa bestaat, maar misschien vooral als beeldvorming. En dat zelfbeeld dat wij Europeanen met ons meedragen is vaag, divers en veranderlijk. In deze collegereeks graaft Joep Leerssen in de culturele geschiedenis van Europa, op zoek naar de elementen die samen dat caleidoscopische, tegenstrijdige, vage zelfbeeld uitmaken. Hoewel dat Europese zelfbeeld door de tijd sterk verandert, verdwijnen oude beelden niet volledig.

De 20e eeuw is de eeuw van de massa's en dus ook van het massaal geweld. De moord op omstreeks zes miljoen Joden, de Holocaust of Shoah, wordt tegenwoordig algemeen als het dieptepunt daarvan beschouwd, maar stond zeker niet alleen. In dit hoorcollege schetst Hans Blom in grote lijnen deze massale geweldsuitoefening in de afgelopen eeuw. Hij analyseert hoe we dit massaal geweld kunnen begrijpen door het in de historische context te plaatsen.

Dankzij goed generaalschap, een solide leger en een flinke dosis geluk wist de Macedonische koning Alexander de Grote tussen 334 en 323 v.Chr. het oppermachtige Perzische Rijk te onderwerpen. Hierdoor kon de Griekse cultuur zich verspreiden naar Egypte, Babylonië, Iran, Centraal-Azië en de vallei van de Indus. Jona Lendering laat zien hoe het Perzische Rijk in conflict raakt met Macedonië. Vervolgens behandelt hij Alexanders troonbestijging, de consolidatie van zijn macht in Europa en de inval in Azië.

Een bruisende geschiedenis van het Amsterdamse straatleven in de zeventiende en achttiende eeuw. Na alle boeken over belangrijke bestuurders krijgen nu eindelijk ook de gewone Amsterdammers uit die tijd een gezicht. Het Amsterdamse centrum staat vol monumenten. Maar al die stenen herinneringen aan een rijk verleden zeggen weinig over hoe de zeventiende- en achttiende-eeuwse Amsterdammers de openbare ruimte gebruikten. Wie kwam je tegen in de straten van het oude Amsterdam? Wat zag je, hoorde je en maakte je mee als je je door de stadspoorten naar binnen begaf?

Het bijzondere verhaal van Nederlands vergeten buurland Moresnet. Van 1816 tot 1918 lag Moresnet aan de Nederlandse zuidgrens. Het landje had 300 inwoners, die zich in de loop van de tijd echt een volk begonnen te voelen. Ze hadden een eigen hoofdstad (het dorp Kelmis), een staatshoofd (de burgemeester) en een verdedigingsmacht (de veldwachter). De vrijheid en lage belastingen trokken duizenden avonturiers aan en Moresnet groeide uit tot een voorbeeld van hoe mensen zonder grote overheid gelukkig en welvarend konden worden. Sterker nog, de wereldvrede moest hier beginnen.

Een meeslepende saga over liefde, oorlog, intrige, glamour, verraad en familiebanden. Drie zussen uit Shanghai vormden voor een belangrijk deel van de twintigste eeuw het middelpunt van de macht in China. Kleine Zus, Mei-ling, was mevrouw Chiang Kai-shek, first lady van het precommunistische nationalistische China en zelf ook zeer actief in de politiek. Grote Zus, Ei-ling, was Chiangs offi cieuze belangrijkste adviseur. Ze zorgde ervoor dat zijzelf de rijkste vrouw van China werd en haar man de eerste minister onder Chiang.

Drie eeuwen lang spraken overal in de staten New York en New Jersey mensen de Tawl, de Amerikaanse versie van het Nederlands. Het was een overblijfsel van de tijd waarin New York nog Nieuw-Amsterdam heette en je zonder het Nederlands nergens kwam aan de oostkust van Amerika. In De Tawl gaat historicus Philip Dröge al fietsend over Amerikaanse wegen op zoek naar wat er nu nog over is van dat Nederlandstalige verleden. Het resultaat is een opmerkelijk verhaal over de Nederlandse oorsprong van woorden als 'OK' en 'dope' en over gekke rechters, slavernij, komieken en oplichters.