Showing results by author "Herman Philipse" in All Categories

De historische Verlichting wordt vandaag zowel verguisd als opgehemeld. Sommigen ontwaren in onze politieke zeden een Verlichtingsfundamentalisme, anderen menen dat de idealen van de Verlichting bedreigd worden. In deze serie hoorcolleges worden de verschillende aspecten van de Verlichting belicht en in verband gebracht met hedendaagse problemen en debatten. De zeven deskundigen benaderen het onderwerp vanuit diverse disciplines: historisch, economisch, religieus, sociaal en juridisch.

Ludwig Wittgenstein is één van de belangrijkste denkers uit de 20e eeuw en zijn filosofische werk omvat vrijwel het hele menselijk denken en handelen, met nadruk op de logica. Weinig mensen echter weten dat muziek een hoofdrol speelde in zijn leven. Hij groeide op in een muzikale familie, waar grote componisten als Brahms en Mahler over de vloer kwamen. Zelf speelde Wittgenstein klarinet en hij componeerde een muziekstuk, getiteld Leidenschaftlich, dat hij met potlood tussen zijn filosofische aantekeningen krabbelde.

Met de verkiezing van Donald Trump tot president van de V.S. staat het verschil tussen feit en fictie onder druk en daarmee ook de democratie zelf. Kunnen we voor onze tijd iets leren van belangrijke filosofische critici van het nazisme en totalitarisme? Zowel Hannah Arendt (1906-1975) als Karl Popper (1902-1994) waren van Joodse afkomst en vluchtten voor Hitler. Beiden probeerden de ideologische wortels van het nazitijdperk te doorgronden. Ook formuleerden ze normen waaraan een open en democratische samenleving moet voldoen.

Zowel Arthur Schopenhauer (1788-1860) als Friedrich Nietzsche (1844-1900) zijn in hun filosofische denken diep door de muziek beïnvloed. In deze colleges zet Herman Philipse de denkbeelden van Schopenhauer en Nietzsche uiteen en plaatst ze in hun tijd. Vervolgens buigt Leo Samama zich over de manier waarop elk van hen zich met de muziek heeft bezig gehouden, als filosofen vanzelfsprekend, maar evenzeer als liefhebbers en kenners van de muziek. Download de synopsis van het hoorcollege Schopenhauer, Nietzsche en de muziek.

De oorspronkelijke betekenis van het Griekse woord voor filosofie is het houden van en zoeken naar kennis en wijsheid. Door de ontwikkeling van de wetenschap in Europa veranderden de conceptie en de functie van de wijsbegeerte, zodat hedendaagse opvattingen van filosofie begrepen moeten worden tegen de achtergrond van de wetenschapsgeschiedenis. In deze vier colleges geeft Herman Philipse een historisch-systematisch overzicht van de opvattingen over wijsbegeerte aan de hand van belangrijke denkers.

Tyfoons in Zuidoost-Azië, bosbranden in Australië en ook de extremere weersomstandigheden in Nederland. Zijn het incidenten of toch de gevolgen van klimaatverandering? Het nieuwste klimaatrapport laat zien dat de invloed van de mens is waargenomen in de opwarming van de atmosfeer en de oceaan, in de wereldwijde zeespiegelstijging en in veranderingen in bepaalde klimaatextremen. Er moet dus iets gebeuren, maar waarom kreeg dit rapport in Nederland dan zo weinig aandacht?

In de afgelopen halve eeuw is Nederland geseculariseerd en hebben velen die godsdienstig waren opgevoed hun belangstelling voor religie grotendeels verloren. De mensheid als geheel seculariseert echter niet, integendeel. Vooral door de grotere vruchtbaarheid van religieuze bevolkingen zijn godsdiensten bezig aan een demografische inhaalslag, die het belang van religie in de wereld sterk doet toenemen.

De titel "Vrijheid en verplichting" is ontleend aan de ethische theorie van Immanuel Kant en is een bijzonder actueel thema. Vanaf de Griekse oudheid tot op heden denken filosofen na over de menselijke ethiek. Geïnspireerd door urgente morele vraagstukken en de menselijke beperkingen, ontwikkelden filosofen opvattingen over ethiek die ook nu nog van grote waarde zijn.

Hoe ordent de mens zijn denken? Filosofen hebben in de loop van de geschiedenis veel nagedacht over deze vraag. Kunnen we iets opsteken van systematische analyse om onze eigen denkfouten en dwalingen te ondervangen? Voorbeelden van gerechtelijke dwalingen, zoals de veroordeling van Lucia de Berk tot levenslange gevangenisstraf in 2004 en 2007, laten zien hoe zelfs hoogopgeleide rechters en raadsheren vormen van cognitieve verblinding kunnen vertonen.

De twintigste eeuw heeft een vrijwel onuitputtelijke rijkdom aan filosofische ideeën opgeleverd. Er leefden in deze eeuw meer filosofen dan in alle voorgaande eeuwen tezamen. Deze serie colleges maakt deze rijkdom zichtbaar aan de hand van acht vooraanstaande denkers en de wijsgerige stromingen die ze vertegenwoordigen. Aan bod komen Russell, Husserl, Wittgenstein, Heidegger, Reichenbach, Sartre, Popper en Van Orman Quine.

De evolutietheorie dwingt de mens na te denken over het fundament van de menselijke moraal. Welke invloed hebben wetenschappelijke ontdekkingen vanaf 1850 op de verdere ontwikkeling van de ethiek? Hoe kunnen we altruïstisch gedrag vanuit de evolutietheorie verklaren en hoe rechtvaardigen we de moraal? Herman Philipse behandelt de relatie tussen ethiek en evolutie vanuit diverse wetenschappelijke invalshoeken: historisch, biologisch, filosofisch, speltheoretisch en antropologisch. Hij laat daarbij grote denkers uit de wetenschapsgeschiedenis de revue passeren.

Godsdienstfilosofie beargumenteerd, met aandacht voor de grote denkers, door "Buitenhof"-columnist en auteur van de bestseller "Het Atheïstisch Manifest" Herman Philipse. Atheïsme als wereldbeschouwing is ouder dan de meeste mensen denken. Het wordt vaak gezien als een 20e eeuws fenomeen, maar het bestond al onder de oude Chinezen en de Grieken. In een tijd van toenemende waarheidsclaims is de tijd rijp voor een grondige analyse van godsgeloof en atheïsme.

Wetenschapsfilosofie houdt zich bezig met de aard, status en ontwikkeling van wetenschappelijke kennis. Vragen die hierbij aan de orde komen zijn: hoe kunnen we weten dat wetenschappelijke kennis betrouwbaar is? Waarom en in welke mate vertrouwen we op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek? Waarin verschilt wetenschappelijke kennis en is er een typische wetenschappelijke methodologie?

Zijn wij ons brein? Bestaat de vrije wil? We weten steeds meer over de werking van onze hersenen. Maar hebben we daardoor ook meer kennis van ons bewutzijn en onze vrije wil? Zegt hersenactiviteit iets over waarom we doen wat we doen? Over de vraag wat het betekent om mens te zijn? In deze serie hoorcolleges analyseert Herman Philipse de visies hierover van de belangrijkste Nederlandse en buitenlandse neurowetenschappers.

Dit hoorcollege is een wandeling met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis van de wijsbegeerte en is bedoeld voor geïnteresseerden zonder veel wijsgerige achtergrondkennis. In dit college is ervoor gekozen uit te gaan van het werk van acht individuele filosofen. Kernpunten uit hun denken worden telkens één uur geschetst. Het doel van deze lezing is bij het publiek liefde op te wekken voor de immense ideeënrijkdom van de westerse wijsgerige traditie.

In deze serie van vier colleges schetst Herman Philipse de ontstaansgeschiedenis van het Verlichtingsdenken en worden centrale ideeën behandeld van Verlichtingsfilosofen zoals Hume, Kant, Rousseau, Voltaire, Baron d’ Holbach en Diderot. Tevens betoogt Philipse hoe hun ideeën gemoderniseerd kunnen worden om ze opnieuw tot een inspiratiebron te maken voor onze tijd, wereldwijd. Bij het hoorcollege wordt een synopsis als pdf-bestand meegeleverd. Dit college is tot stand gekomen i.s.m. Studium Generale Universiteit Leiden.