Teruo Nakamura was the indigenous Formosan Japanese war soldier who survived the war and post war years in the jungle not aware that the war has ended. And when he was found, he would find his status in limbo - presumed dead he was stateless, homeless and would find his family under new identity.

Private Teruo Nakamura (Amis: Attun Palalin), an Amis aborigine from Taiwan and member of the Takasago Volunteers, was discovered by the Indonesian Air Force on Morotai, and surrendered to a search patrol on December 18, 1974. Nakamura, who spoke neither Japanese nor Chinese, was the last confirmed holdout.

Si Teruo Nakamura ang pinakahuling sundalong Hapon na sumuko noong nagtapos ang Pangalawang Digmaang Pangsandaigdigan. Siya’y nakadestino noon sa isla ng Morotai na bahagi ng Indonesia.

Si Nakamura ay tubong galing sa tribu na Amis Pangcah ng isla ng Formosa. Ang Formosa ay siya nang kilalang Taiwan sa kasalukuyang panahon. Sa mga panahong iyon ng digmaan, Hapon noon ang namamahala sa Formosa.

Naipanganak si Nakamura noong taong MIL NUEBE SIYENTOS DIYES Y NUEBE at nakapasok siya sa Takasago Voluntary Unit na puwersa ng Hapon noong Nobyembre ng MIL NUEBE SIYENTOS KUWARENTA’Y TRES (1943). Napadala siya sa isla ng Morotai na bahagi noon ng inokupahang teritoryo ng mga Hapon na DutchEast Indies.

Ang Dutch Easr Indies ay Indonesia na sa kasalukuyan. Naagaw ng mga Hapon ang islang Morotai sa isang labanan noong Setyembre ng MIL NUEBE SIYENTOS KUWARENTA’Y KUWATRO (1944). Sa pag-aakalang nasama na sa mga patay si Nakamura, idineklara siya ng Hapon na patay na noong MIL NUEBE SIYENTOS KUWARENTA’Y KUWATRO.

Lingid sa kaalaman ng mga Hapon, ito ay nakaligtas at namuhay ito sa isla na kasama ng iba pa hanggang MIL NUEBE SIYENTOS SINGKUWENTA’Y SAIS (1956). Sa taong ito, iniwanan ni Teruo Nakamura ang kanyang mga kasama at siya ay nagkampo nang nag-iisa. Ang dahilan nito ay dahil inakala niya na binabalak ng mga kasama niya na siya’y papatayin.

Nakipagkaibigan si Nakamura sa isang taong tubo ng lugar na iyon at tinawag ng Baicoli. Ito ang malimit noon na nagbibigay sa kanya ng tsa, kape at iba pang kakailanganin para mabuhay. Bago namatay si Baicoli, naghayag siya sa kanyang anak at inihabilin niya na ipagpatuloy ang pagtulong kay Nakamura.

Pangalawang tenyente ang posisyon ni Hiroo Onoda noong Ikalawang Digmaang pangsandaigdigan. Siya ay nasa posisyong iyan noong nagtapos din ang digmaan. Subalit dahil siya ay nasa kagubatan sa isla ng Lubang sa Occidental Mindoro, hindi niya nalaman ang mga sumunod na mga pangyayari kaugnay sa digmaan maging ang pagtatapos nito.

Bahaging kanluran ng Occidental Mindoro ang kinaroroonan ng islang ito na sakup ng probinsiyang kalapit ng Palawan. Masukal na kagubatan ang interior ng isla ng Lubang at may sukat ang islang ito ng ISANG DAAN AT LABING TATLONG (113) kilometro kuadrado bagaman ang bahagi nito sa baybaying dagat ay may mga pook ng mga taong mangingisda at mga katutubo.

Matapat sa tradisyong Hapon ang sundalong si Hiroo, at ang paniwala niya ay diyos ang emperador ng kanilang bansa. Kaya ang kanyang misyon sa digmaan ay isang banal na tungkulin sa kanya. Maliit at payat na lalaki ito subalit malakas at makisig ang tindig niya bilang isang samurai.

Listen to the full story in podcast.

It was May 9 1945 in Europe people took to once shunned streets to rejoice at the declaration that the war was finally over. The following year, in the East, the Allies declared victory putting a full end to the biggest man-caused wastage of human lives in history - World War 2. Opponents surrendered, some of those ordered to surrender preferred giving up their lives in their own terms. Others did not know and remained in hiding for a few more months. A few remained in hiding - not believing or knowing that the battle has been declared over. This is a story of one of those who kept in hiding in the jungle for years.

Nagtapos na ang Pangalawang Digmaang Pang-sandaigdigan.. Subalit mayroong mga sundalong Hapon na hindi nakakaalam at kung nababalitaan man nila, tinatanggihan nilang paniwalaan na tapos na ang digmaan. Ilang dekada ang dumaan na nagpatuloy silang patago-tago sa mga masusukal na mga kagubatan. Sa tatlong huling ‘hold-out’ ng sundalong Hapon sa digmaan, nauna si Shoichi Yokoi na lumabas mula sa kanyang pinagtatagu-an sa isla ng Guam. Sumunod si Onoda na lumabas naman mula sa isla ng Lubang sa Mindoro. Ang kahuli-hulian ay si Teruo Nakamura, sundalong tubong Taiwan na nanilbihan sa militar ng Hapon sa digmaan. Natuklasan siya noong nagtatanimna nag-iisa sa isang isla na tinawag na Morotai sa Indonesia noong Disyembre ng 1974.

Pagkatapos bumalik ang mga Amerikano sa isla ng Guam at binawi ito mula sa kamay ng mga Hapon noong Agosto, 1944, humigit- kumulang sa LIMANG LIBO (5000) na sundalong Hapon ang tumutol na sumuko sa Alyansa. Karamihan sa kanila ang nagpatuloy na tumatakas at nagtatago dahil kahihiyan nilang lubos na sila ay mabihag at maging bilanggo ng digmaan.

Kadamihan sa mga sundalong Hapon na ito ang tumakbo upang magtago ay napatay o nahuli ng mga sundalong Alyansa sa laon ng ilang buwan. Isang daan at tatlumpo ang mga naiwan na nagtatago noong dumating ang buwan ng Setyembre ng 1945).

Isa sa mga nanatili sa kagubatan si Yokoi at namuhay siya doon hanggang 1972. Nagtago noon si Yokoi kasama ng siyam na kapwa sundalong Hapon. Pito sa kanila ang lumayo at humiwalay at hindi nagtagal ay naging tatlo na lamang sina Yoichi na naiwan s rehiyon na iyon. Sumunod na naghiwa-hiwalay ang mga natirang tatlo bagaman noong 1964, malimit sila noong nagtatagpo at nagbibisititahan sa bawat isa.

Noong 1964 hindi naligtasan ng dalawang kasama ni Yokoi ang dumating na malaking baha na siyang kinamatayan ng dalawang kasama niya. Sa sumunod na walong taon, nag-iisang namuhay si Yokoi. Nangaso siya kapag gabi at ito ang kanyang ikinabuhay. Gumamit siya ng mga halaman na ginawa niyang damit , kumot at mga kasangkapan. Itinago niya ang mga ito sa kuweba na ginawa niyang tirahan.

Listen to the the podcast for the story in full in Tagalog.

This is a story about an incident during World War 2 involving 2 men - each at the service of his country.. Their countries were enemies and they figured in a heroic encounter that had to be kept hidden for years. This is a story of valor and the magnanimity of the human spirit. Listen to the podcast for the full story.

Minsan ang tadhana ay mapagbiro - mapagsubok. Ipapanganak tayo na mayroon nang likas na mga kabahagi natin na ating mamahalin, aarugain, kakasamahin at magmamahal din sa atin. At habang tayo ay lumalaki at lumalawak ang ating mundo, nadadagdagan ang ating makakahalubilo at magkakaroon tayo ng mga kaibigan, kakilala, mga kasamahan sa ating mga gawain at mga pakay. Tayo’y magiging bahagi ng mundong kabibilangan natin at sa mga hindi maisawang mga pangyayari sa paggulong ng buhay, magkakaroon din tayo ng mga kaaway, katunggali at maaring kaagaw sa buhay. Ang mga kaaway natin ay maaring sila ang kikitil sa ating kinabukasan at ipagtatanggol natin ito na buhay natin ang ating panangga. Subalit kung ang kapalaran ay bibigyan tayo ng isang pagkakataong makaligtas sakaaway dahil kusang palalagpasin tayo nito,

at darating ang panahong makakatagpo natin muli ito, ano kaya ang ating magiging damdamin? Ito ang tema ng ating naratibo ngayon.

Pakinggan ang kuwentong ito tungkol sa enkuwentro ng dalawang taong naninilbihan ng magiting sa kanikaniyang bayan na magkaaway.

Kung isipin ang karahasang nangyari sa pagsalakay ng mga Hapon noong panahon ng digmaan sa mga kuta ng Panig ng Alyansa, na wala noong kahanda-handa, mahirap mapaniwalaan na mayroong mga mandirigmang Hapon na maydamdaming pakikiramay o mayroong awa na makatao sa kapwa.

Subalit si Saburo Sakai, na isa sa mga pinakamagaling na pilotong mandirigmang Hapon ay may dakilang kalooban. Masasabi na si Saburo Sakai ay siyang pinakamagiting na Hapon na piloto noong Pangalawang Digmaang Pandaigdigan. Sa laon ng panahon ng digmaan na siya’y nanilbihan sa kanyang bayan, umabot sa animnapu’t apat (64) na mga eroplano ng Alyansa ang Ipinanganak si Saburo sa lugar na nagngangalang Saga at galing siya sa lahing Samurai. Subalit pagsasaka ng lupain ang ikinabubuhay ng kanyang pamilya.

Naulila siya sa ama noong siya’y labing isang taong gulang. Sumanib siya sa Armadang Hapon noong labing anim na taong gulang siya. Noong nakapagtapos siya doon, gumanap siyang “turret gunner” at humawak siya ng baril doon sa bapor na pandirigma na Kirishima.

Noong siya’y nagkaedad ng labing siyam, umalis siya sa armada at nagpalista siya sa programa ng sanayan ng pagpi-piloto. .Noong nagtapos siya ng pagka-piloto, siya ang may pinakamataas na grado at niregaluhan siya ni Emperador Showa ng relos na pilak.

Taon nang (1938), kasalukuyan noon ang pag-lalabanan ng Hapon at Tsina. Naatasan si Sakai na magpalipad ng A5M Navy Type 96 fighter. (1939), mayroon siyang pinabagsak na eroplano na DB-3 Bomber ng mga Ruso na gamit nila sa pagbomba.

Noong (1940), siya ang isa sa mga naunang pinahawak ng bagong eroplano na A6M Zero fighter na panlaban sa mga Tsino. Noong (1941), kabilang siya noon sa grupo na Tainan ng mga abyador na nakadestino sa Taiwan. Mula sa kampo nilang iyon, nagpalipad siya ng 45 A6M Zero fighter na pangontra ng puwersang Hapon laban sa Clark Airfield ng mga Amerikano sa Pilipinas.

Pakinggan ang buong kuwento at alamin ang ginawang kakaiba na Saburo Sakai.

This next story is about the amazing story of Ruth and Philip; about how they survived the genocide that marked them and how their lives got interwoven with each other from an encounter that determined their fate and future.

Ang susunod na kuwento ay hango sa nailathalang mga kuwentong pag-ibig sa panahon ng holocaust na inilathala ng momentmag.com noong Hunyo ng 2005. Para sa ating podcast, sa season 5, pang 21 na Episode, itong pangalawang bahagi ng kuwento hinggil sa LUHA, PAGDURUSA, PAG-IBIG AT PAG-ASA ay ang kasaysayan nina PHILIP AT RUTH LAZOWSKI.

Isinilang si Philip Lazowski noong ika TRESE (13) ng Hulyo, (1930) sa Bielica sa bahaging Norte ng Poland. Bayan ito ng mga mangingisda, mangangaso atmagsasaka. Noong 1939 bumibilang noon ang mga mamamayan doon ng I(1800) at 600 sa kanila ang Lahing Hudyo.

Noong unang araw ng Setyembre, dumating ang mga Ruso sa Poland at sinakop nila ang Bielica hanggang (1941). Ngunit pinagtuunan ng mga Aleman ang Bielica bagaman maliit lamang na bayan ito.

Ito ay dahil tatlo sa mga pangunahing landas ang dumadaan dito at dahil isa pa, malapit ito sa paliparan ng mga eroplano. Noong Hunyo ng 1941), dumating ang mga Aleman at pinagwawasak at pinagsisira nila ang tahanan at mga ari-arian ng pamilyang Lazowski.

Subalit nanatili ang mag- anak sa bayan. Nakitira sila sa bahay ng impong ni Philip at mayroon pa silang kasamang dalawa pang pamilya roon.

Noong ika a-DIYES (10) ng Nobyembre, binilin ang mga Hudyong mamamayan na umalis sa mga sandaling iyon. Kaagad na nag-impake ang pamilya ni Philip at pumunta sila sa ghetto ng Zhetel. Ang ghetto ng Zhetel na kilala din sa pangalan noon na Dyatlovo ay nasa bandang Kanluran ng Poland at tinatawag na ngayon na bayan ng Belarus.

Noong Abril ng MIL NUEBE SIYENTOS KUWARENTA’Y DOS, sinimulan ng mga Aleman ang pagtitipun-tipon nila sa mga tao na lahing Hudyo.

Nagsagawa sila ng dalawang grupo at klinase nila ang mga tao sa dalawa. Isang grupo ang para sa mga taong may kakayanang magtrabaho. Isang grupo ang para sa mga hindi makapagtrabaho. Sa isang pagkakataon habang naisasagawa ang pamimili, siya ang nagsara doon sa taguan sa kanilang tahanan.

Ang taguan na iyon ay sumukat noon ng pitong talampakan sa lawak at walong talampakan ang kakitiran at doon ang pinagtaguan ng kanyang mga magulang at mga nakababatang mga kapatid habang siya ay nasa palengkehan sa bayan nakung saan ay doon isinasagawa ang pamimili at pagkalase-klase sa mga tao. Nahuli ng isang sundalong Aleman si Philip at dinala ito sa palengke ng Zhetel.

Habang siya’y naroon, nagmasid si Philip at napagtanto niya ang katuturan ng ginagawang pamimili ng mga Aleman. Sa kanyang kaliwa, doon napapapunta ang mga nars, doktor, sapatero, karpintero - mga Hudyo na malalakas at malulusog..

Sa kabilang dako sa bandang kanan niya, doon napapunta ang mga maliliit na mga bata at mga matatanda. Alam ni Philip na marahil ay hindi siya maaring mapapunta sa lupon ng mga malalakas sa kanyang bandang kaliwa..

Listen to the podcast for the full story.

This narrative about Herschel and Edjya appeared at momentmag.com in 2005 as one of the stories of love and survival during the holocaust that were published. Added information from other sources were incorporated in this translated episode.

Itong unang bahagi ng kuwento hinggil sa LUHA, PAGDURUSA, PAG-

IBIG AT PAG-ASA ay ang kasaysayan nina HERSCHEL AT. EDJYA.

Noong unang araw ng Setyembre, MIL NUEBE SIYENTOS TRENTA’Y NUEBE (1939), linusob ng mga puwersang Alemanya ang Poland at sa mga sumunod na araw, sunod-sunod ang

pambobombang ginawa ng Alemanya sa lugar. Noong ika DIYES Y SIETE (17) ng buwan na ito, sinalakay naman ng Unyon Sobyet ang Poland sa bandang silangan, at sa pagkakasunduan ng Unyon

Sobyet at sa Nazi na Alemanya, hinati nila ang Poland sa ilalim ng kanilang mga pinag-usapang alituntunin sa isinagawang “Nazi- Soviet Non-Aggression Pact” noong nakaraang ika BEYNTE TRES (23) ng Agosto. Sinakop ng Unyon Sobyet ang Bransk at lahat

ng lugar sa bandang silangan ng Ilog na Bug. Lahat ng mga negosyo ng mga Polako (katutubong taga Poland) at mga Hudyo ay sinamsam ng komunistang estado. Ilang mga Polakong negosyante mula sa Bransk ay pinaslang ng mga Ruso noong MIL NUEBE SIYENTOS KUWARENTA (1940).

Nanatili ang mga Sobyet na nag-okupa at nagpalakad sa mga lugar doon hanggang Hunyo ng MIL NUEBE SIYENTOS KUWARENTA’Y UNO (1941) na

siyang panlusob ng mga Nazi sa dati nilang mga kapanalig na mga Sobyet.

Tumutubong kabataan noon si Herschel Lipa na tubo ng bayan ng Bransk sa Poland noong MIL NUEBE SIYENTOS TRENTA’Y NUEBE (1939) noong nagsimula ang mga hindi inaasahang mga pangyayari at nagdatingan ang mga dayuhan. Ang kanyang kinapanganakan ay bahagi ng probinsiya ng Podlaskie Volvodeship sa Silangang bahagi ng Poland.

Noong MIL NUEBE SIYENTOS KUWARENTA’Y DOS (1942) dumating ang mga Nazi sa kanilang pook, tinipon nila ang mga mamamayang Hudyo para dalhin sila sa naitakdang pagpapatirhan

sa kanila kasama ang ibang mga Hudyo. Ang mga ‘ghetto’ na naiutos na tirahan nila ay minsan nag-iisang gusali ng paktorya at pinupuno ng mga Nazi ito ng maraming mga pamilya. Sa kasikipan,

minsan hirap na silang gumalaw sa kanilang mga espasyo.

Naipadala si Herschel na magtrabaho sa kampo na ipinatayo ng mga Nazi sa malapit. Nagtrabaho siya doon hanggang ika-diyes (10) ng Nobyembre. Sa araw na ito, napag-alaman niya mula sa

kanyang mga kasamahan na ipapalipat sila ng mga Nazi. Sa kanyang nalamang iyon, nagkaroon ng pangamba si Herschel.

Marami na noon ang mga masasamang mga balitang kanyang nauulinigan tungkol sa mga nangyayari sa mga Hudyo sa kamay ng mga militar na Nazi at mga pinuno nila.

Sa araw na iyon, habang pinapasakay ng mga Nazi ang mga natipon na mga mamamayang Hudyo sa mga karitela na hinihila ng mga kabayo, pinunit ni Herschel na inalis ang dilaw na bituin na

tsapa sa kanyang kuwintas. Ang markang ito ay marka ng ‘Bituin ni David’ at naiguhit sa maitim at makapal na tinta.

Ipinalakad noon ng mga otoridad na Nazi na ipasuot sa mga Hudyo ang marka na

ito bilang tanda ng kanila lahi. Ang pakay ng mga Nazi ay kutyain sila at minarkahan sila para kaagad silang makilalang Hudyo at madali silang iproseso sa deportasyon nila sa mga kampo ng konsentrasyon at eksterminasyon.

Pagkaalis ni Herschel sa marka na iyon, symynggab siya ng hagupit mula sa naabot niyang trak at nagkunwari siyang isa sa mga drayber. Sa kabutihang palad, nasuwertehan niya na walang

nakapansin sa kanyang pag-punit ng marka mula sa dibdib ng kanyang kasuotan.

Listen to the podcast for the full story.

This is an introduction about the period known as holocaust at which time, some of our succeeding narrative stories of love and survival happened.

“Dito sa susunod na bahagi ng ating podcast sa Kuwentong Pilipino sa Tagalog at Ilocano ay mapapadako tayo sa Isang madilim na sulok sa kasaysayan ng sangkatauhan. Ito ang natagurian sa kasaysayan na PINAL NA SOLUSYON O HOLOCAUST. At ito ay maisasalin sa mga

katagang PAGLIPOL NG LAHI, na tinawag ng mga Nazi sa Alemanya na “Endclosung der Judenfrage” (Final Solution to the Jewish Question) o “Panghuling Solusyon tungkol sa mga Hudyo.”

Ang mga kuwentong pag-ibig na ating ausunod na isasalaysay ay sumibol sa panahon na nangyayari itong sakunang ito. Bago natin simulan ang una nating kuwentong pag-ibig, ating alamin din muna ang background ng mga pangyayari sa panahong iyon dahil ang mga pangyayari noon ay siyang nanghubog sa mga dinanas na pangyayari ng mga taong sangkot sa ating kuwento.`

Noong ika BEYNTE (20) ng Enero, MIL NUEBE SIYENTOS KUWARENTA’Y DOS (1942) isang nabubukod-tanging pagpupulong ang naisaganap sa isang villa sa tabing lawa sa mayamang distrito ng Wannsee sa Berlin (Alemanya). Labinlimang mga pinuno sa gobyerno at matataas ang posisyon sa partido ng NAZI (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei – NSDAP o National Socialist German Workers’ Party) ang nagpulong upang ayusin ang mga lohistiko sa pagsasaganap ng pinal na solusyon sa katanungan tungkol sa mga Hudyo.

Ang namuno sa pagtitipon na ito ay Tenyente Heneral ng SS (Schutzstaffel or Protection Squadron) na Koponang Tanod na si Heneral Reinhard Hedrich, pinuno ng makapangyarihang Pangunahing Opisina ng Reich sa Seguridad na panggitnang ahensiya sa polisya na kinabibilangan ng Lihim na Polisya ng Estado o tinatawag na Gestapo.

Tinawag ni Heydrich ang pagpupulong na ito batay sa memorandum na habilin na natanggap niya ng may anim na buwan na ang nakakaraan mula sa diputado ni Adolf Hitler na si Hermann Goring. Pinapatibay ni Goring sa sulat ang kanyang pahintulot sa pagpapalakad ng “Pinal na Solusyon.”

Ang mga katagang ito ay koda na gamit ng mga Nazi na nangangahulugan ng sinadya at planadong malawakang pagpapaslang sa lahat ng mga Hudyo sa Yuropa. Sa pagpupulong nilang ito, pinag- usapan ng mga dumalo ang eksterminasyon (extermination) nang

walang pag-aatubili.

Kinalkula ni Heydrich na LABING ISANG (11) milyong mga Hudyong takatira sa Yuropa mula sa DALAWAMPUNG (20) mga bansa ang mapapaslang sa ilalim ng kanilang plano..

Sa mga buwan bago ang pagpupulong na ito, may mga pangmaramihang pagpapatay na sa mga Hudyo sa mga teritoryong Unyon Sobyet na inokupahan ng mga Aleman. Ito ay isinagawa ng mga espesyal na mga yunit na binubuo ng

mga SS, mga pangunahing tanod ng estadong Nazi at mga polisya na

tinatawag na Einsatzgruppen..

Listen to the podcast for the full story.